Pronalazak figurine Crvenokose boginje na Donjoj Branjevini kod Deronja pre tri decenije bilo je izuzetno otkriće koje je izazvalo ogromnu pažnju najeminentnijih stručnjaka za rad Sergeja Karmanskog, lokalnog arheologa-amatera i velikog entuzijaste, koji je uporno iz godine u godinu animirao mlade istraživače i održavao interes za proučavanjem Donje Branjevine i drugih arheoloških lokaliteta na teritoriji opštine Odžaci.

Desetine hiljada ulomaka karakteristične neolitske grnčarije, alata, lovnog oružja i drugih predmeta pronađenih tokom ovih istraživanja čini ogromnu kolekciju koja se brižljivo čuva u Muzejskoj jedinici u Odžacima, danas u sastavu Narodne biblioteke “Branko Radičević”.

– Sergej Karmanski je jedan od osnivača i zapravo je najzaslužniji za osnivanje muzejske zbirke u Odžacima. On je šezdesetih godina osnovao arheološku amatersku sekciju i obilazio je lokalitete, a njegova najveća zasluga je otkriće lokaliteta Donja Branjevina i spasavanje tog lokaliteta u vreme velikih poplava nastalih zbog izlivanja Dunava i izgradnje nasipa. Karmanski je bio vizionar i shvatio je značaj tog neolitskog lokaliteta – rekao nam je Branislav Vasov, kustos-arheolog Muzejske jedinice Odžaci.

Naš sagovornik podseća da su istraživanja na Donjoj Branjevini počela 1965. godine i trajala su do kraja prošlog veka, a 1989. kada je otkrivena Crvenokosa boginja Odžaci su postali svetski poznata lokacija.

Muzejska jedinica je pre nekoliko godina Crvenokosu boginju pozajmila Narodnom muzeju u Beogradu za izlaganje, ali se u Odžacima može videti mnoštvo drugih predmeta iz bogatog arheološkog fonda.

– U Muzejskoj jedinici u Odžacima nalazi se pozamašan arheološki fond na kome mogu pozavideti i neki veći muzeji, a ne radi se samo o predmetima iz perioda neolita i sa lokaliteta Donja Branjevina, već iz raznih perioda, počev od starijeg neolita pa sve do Srednjeg veka. Karmanski je učestvovao na iskopavanjima na mnogim lokalitetima na teritoriji opštine Odžaci. Kada su građene fabrike u industrijskoj zoni u Odžacima, pronađena je avarska nekropola, a Karmanski je bio jedan od zaslužnih ljudi što je taj lokalitet istražen na adekvatan način – ističe Vasov.

Napominje da je Sergej Karmanski bio jako cenjen među arheolozima, iako sam nije bio arheolog, a poznati akademici su nakon objavljivanja otkrića Crvenokose boginje pohvalno govorili o značaju njegovih istraživanja za arheološku nauku.

Karmanski je preminuo 24. novembra 2002. godine. Njegov rad nastavljen je iskopavanjima i istraživanjima koja na Donjoj Branjevini traju do današnjih dana, a nova otkrića ne prestaju da iznenađuju arheologe.

– Nakon 1996. godine iskopavanja su zbog stanja u državi obustavljena, da bi 2020. ponovo bila aktivirana kampanja na tom lokalitetu i u poslednje tri godine su rađena iskopavanja. Mi smo pre nekoliko nedelja završili uspešno ovogodišnja iskopavanja i očekujemo da nam naredne godine Ministarstvo kulture odobri sredstva za nastavak rada – zaključuje kustos-arheolog Muzejske jedinice u Odžacima.

Istraživanje i izučavanje lokaliteta Donja Branjevina koja je započeo Sergej Karmanski pomogla su nam da saznamo više detalja iz života prvih ratara na ovim prostorima.

Karmanski je brižljivo beležio rezultate do kojih je dolazio tokom svojih iskopavanja i publikovao ih je u nekoliko knjiga i zbornika, nastojeći da dokuči shvatanja i razmišljanja o životu ljudi u prošlosti. Stručna javnost saglasna je da je svojim radom postavio Odžake na arheološku mapu Evrope.