Ove godine u Deronjama se obeležava vek i po od izgradnje pravoslavnog hrama, a veliki jubilej crkve stanovnici tog sela proslavili su zajedno sa hramovnom slavom, praznikom Svetog arhangela Mihaila.

Sadašnja pravoslavna crkva je sagrađena 1869. godine, kao treća po redu crkva u Deronjama. Zanimljivo je da su za osvećenje temelja budućeg hrama koje je obavljeno ranije te iste godine vezana imena dva kasnija srpska patrijarha.

– Osvećenje je izvršio 27. marta tadašnji prota somborski Georgije Branković, kasnije srpski patrijarh, a odobrenje mu je poslao tadašnji administrator Bačke eparhije, takođe kasniji patrijarh German Anđelić – kaže istoričar Milorad Popov.

Prema njegovim rečima, hram je izgrađen za vrlo kratko vreme i radovi su završeni do 8. novembra (21. novembra) 1869. godine, odnosno do hramovne slave Svetog arhangela Mihaila:

– Osvećenje sadašnje crkve su na dan slave izvršili mesni sveštenici Porfirije i Teodor Popović. Inače, sve tri crkve u Deronjama i njihove prethodnice dve dokazane crkve u Baču su za svog patrona imale Svetog arhanđela Mihaila.

Izgradnja nove crkve je bio najveći građevinski poduhvat u Deronjama do tada. Selo se ponosilo time što je uspelo samostalno da napravi crkvu, prilozima njegovih stanovnika u čemu su svi zdušno učestvovali, neko novcem, a neko svojim radom.

Istoričar Milorad Popov je rodom iz Deronja, a u tom selu je živeo 45 godina pre nego što se preselio u Novi Sad. Zvuk crkvenog zvona je jedno od najranijih sećanja iz detinjstva što ga je podstaklo da se sam pozabavi istraživanjima i napiše knjigu o istorijatu crkve na kojoj je radio punih deset godina.

– Deronjska crkva je za tih 150 godina videla mnogo toga. Recimo dva udara groma, jedan iz 1880. godine, a drugi iz 1996. godine. Prvi je zanimljiv po tome što je izazvao požar i zapalio je gredu na krovu, a ljudi su spasili crkvu gaseći je mlekom. To je zapis koji je ostavio sveštenik Teodor Popović i to se desilo 28. maja 1880. godine, dan pre Spasovdana. Drugi udar je samo prošao kroz toranj crkve, ali ceo dan nije bilo struje u selu – kaže naš sagovornik.

Zanimljiva priča iz istorije ove bogomolje vezana je i za zemljotres iz 1964. godine, gde su ljudi koji su bili na ulici videli kako se toranj deronjske crkve pomera od zapada prema istoku, tako da su imali utisak da će se on svakog trenutka srušiti. To je takođe zapisano u Letopisu crkve.

Da su Deronjčani uvek bili veoma vezani za crkvu i posvećeni duhovnosti i veri pokazuje i podatak da je u Deronjama 1943. godine bilo čak 17 crkvenih pojaca, koji su se izučili u selu tako što se znanje prenosilo sa starijih na mlađe generacije. Spisak pojaca iz navedene godine postoji u crkvenim knjigama.

Tri deronjske crkve

Prva crkva je sagrađena 1763. godine, čak dve godine pre zvaničnog nastanka sela i nije se nalazi na mestu sadašnjeg hrama, već nekoliko kuća dalje u Železničkoj ulici prema Ratkovu.

Posle samo nekoliko godina bivstvovanja u Deronjama Srbi koji su došli iz Bača su odlučili da sebi sagrade novu crkvu. Iako se ne zna kako je ta druga crkva izgledala, poznato je da je bila u baroknom stilu i da je imala svoj zvonik sa satom. Ta druga crkva je osveštana 1773. godine.

Prva ideja o izgradnji nove crkve javila se 1860. godine zbog toga što je za održavanje postojeće crkve koja je građena od mešovitog materijala, cigle i čerpića, bilo potrebno izdvajati sve veće iznose novca. Odbor za gradnju nove crkve je osnovan 1862. godine pri crkvenoj opštini.

Na licitaciji 1868. godine na kojoj se birao najbolji ponuđač za izgradnju crkve učešće su uzeli majstori iz Sombora, Kule, Apatina, Vrbasa, Novog Sada i Filipova (Bački Gračac). Prihvaćena je ponuda Johana Holcingera iz Filipova koja je glasila na 10.000 forinti, s tim što se on obavezao da će za tu cifru podignuti i ogradu oko crkve.

Sadašnji hram spomenik kulture od izuzetnog značaja

Pravoslavna crkva u Deronjama predstavlja jednobrodnu građevinu trihonkalne osnove sa polukružnom oltarskom apsidom. Njenim reprezentativnim zapadnim pročeljem dominira kula-zvonik. Ikonostasnu pregradu preuzetu iz starije crkve oslikao je Jovan Isailović stariji 1792. godine.

Dve velike i 19 celivajućih ikona je naslikao Rafailo Momčilović. Pored toga on je naslikao i ikonu Svetog arhanđela Mihaila iznad ulaznih vrata, 1937. godine, koja je zbog izloženosti vremenskim prilikama kasnije morala da bude zamenjena.

Ikonostas je 1973. godine stavljen pod zaštitu države, a sama crkva se od 1991. godine nalazi na spisku nepokretnih kulturnih dobara od velikog značaja.